Οι όροι της ανεξαρτησίας. Τέχνη και κοινωνία.
Κωνσταντίνος Αγγέλου
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός
Αυτό που
καλούμαστε να καταλάβουμε είναι το περιεχόμενο του δίπολου όρου
ανεξαρτησία-εξάρτηση, όρους που θα πρέπει να τους δούμε σε σχέσεις
πολυπεπίπεδες και τριδιάστατες. Σχέσεις που αναγκαστικά εμπλέκουν στους
συλλογισμούς μας μια σειρά τόσο από εξωτερικά όσο και εσωτερικά αντικείμενα,
και σειρά ολόκληρων τομέων του επιστητού; Αυτό που υφέρπει όμως πρωταρχικά
είναι μια απορία που ήδη συνίσταται στην βάση τους, γιατί η λέξη αποζητά το
αντικείμενο της· ανεξάρτητος από τι; Εξαρτημένος πως; Ποια ελλιπής ύπαρξη δύναται να ολοκληρωθεί
στο ανεξάρτητο και ποια ακέραια να ακρωτηριαστεί ή να ματαιωθεί στην εξάρτηση;
Με την πρώτη
ματιά καταλαβαίνουμε πως υπάρχουν υποδηλώσεις άρνησης, αντίρρησης, ανταρσίας.
Ακόμα παραπέρα μια άρνηση της διακινδύνευσης που επιφέρει η εξάρτηση. Αν
εξάρτηση υπονοείται σαφώς ο πόλος εξουσία, οφείλουμε τότε να τον
προσδιορίσουμε. Αναγγέλλεται επιπλέον ένας παραπέρα προβληματισμός πάνω στις
κινητήριες δυνάμεις, τα πεδία που απλώνονται, τις προϋποθέσεις, τις
ομαδοποιήσεις. Βλέπουμε τότε πως είναι αδύνατο να μην ασχοληθούμε με την
κοινωνία, την ψυχολογία, την γνώση και το λόγο ως όρους εξάρτησης και
ανεξαρτησίας.
Ίσως μάλιστα αν προχωρούσαμε τους συλλογισμούς μας να φτάναμε στην
υπαρξιακή απορία της αρνητικότητας, του περιορισμού, του ακρωτηριασμού, ή του
«υπαρξιακού» θανάτου. Διαστάσεις της εξάρτησης, ή όχι; Ίσως έτσι σ’ ένα
βαθύτερο πεδίο στοχασμού ν’ ανακαλύπταμε τις απλοποιήσεις μας, τις παγίδες μας
και την προφάνεια των επιλογών μας.---------------------
Μια αναγωγή του «Μανιφέστου για την καλλιτεχνική
δημιουργία» του Λέοντα Τρότσκι και του Αντρέ Μπρετόν στο σήμερα: «Για μια
Ανεξάρτητη και Επαναστατική τέχνη (1938)».
Λυδία Μαργαρώνη
Εικαστικός
Αυτό το κείμενο,
«Για μια Ανεξάρτητη και Επαναστατική Τέχνη» γραμμένο το 1938 και στο ζοφερό
περιβάλλον της σταλινικής εποχής, είναι καταγγελτικό για την ένταξη της τέχνης
στην πολιτική σκοπιμότητα, στην
εξυπηρέτηση ή στη μίμηση παρελθόντων προτύπων. Κοιτώντας το σήμερα και
ανάγοντάς το στο σήμερα παραμένει επίκαιρο.
Στο ζοφερό
περιβάλλον της οικονομικής κρίσης που υφιστάμεθα, μπορούμε να δούμε κοινούς
άξονες, όσον αφορά τις αξίες που διέπουν την καλλιτεχνική δημιουργία.
Αντί ο
καλλιτέχνης να προσλαμβάνει και να μετουσιώνει σε έργο, μια εποχή κρίσης
οικονομικής αλλά και κοινωνικής, μετουσιώνεται αυτός ο ίδιος, τουλάχιστον προς
δύο κατευθύνσεις. Είτε συμβιβάζεται σε έναν αγώνα αποδοχής του έργου του από
τις τρέχουσες αισθητικές αξίες, όπως διαμορφώνονται από τους θεσμούς, μουσεία,
αίθουσες τέχνης, κριτικούς τέχνης και συλλέκτες. Είτε ελεύθερος, ανεξάρτητος,
παίρνει ρίσκα και δημιουργεί σε ένα άλλο
επίπεδο, θέτει ερωτήματα, μετατρέπει την βεβαιότητα σε αμφισημία, ωθεί την
αμφισβήτηση και την ανάγκη επικοινωνίας, σε ένα συλλογικό περιβάλλον με κοινές
αγωνίες. Οι συλλογικές ομάδες των καλλιτεχνών μπορούν να εμφανίσουν και να
αναπτύξουν μια γόνιμη εργασία μόνο πάνω στη βάση μιας ελεύθερης δημιουργικής
φιλίας, χωρίς τον παραμικρό απ’ έξω καταναγκασμό.
Η ελεύθερη επιλογή αυτών των θεμάτων που απασχολούν τον καλλιτέχνη και ο
απόλυτος μη περιορισμός, όσον αφορά τον τομέα της έρευνας του, συνιστούν ένα
αγαθό που αυτός έχει το δικαίωμα να διεκδικεί σαν αναπαλλοτρίωτο.-----------------------
ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ…
Κοσμάς Λιλικάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός
Η ανακοίνωση
εστιάζει στην ανεξάρτητη προσπάθεια ενός καθηγητή Δημόσιου Σχολείου να
εγκαταλείψει τον τομέα της συστηματικής, δημόσιας εκπαίδευσης με στόχο την ίδρυση ενός δικού του
«Σχολείου». Το όραμά του αυτό υλοποιήθηκε στο Κτήμα Τζαγκαρηπάπου και επικεντρώθηκε
σε δύο βασικούς στόχους:
στη διεύρυνση της
ατομικής - συλλογικής εικαστικής έκφρασης και χειρονομίας και στην υλοποίηση
εικαστικών δράσεων σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον ως ένα «οικολογικό καμβά»
διαθέσιμο σε κάθε εικαστική χειρονομία και απευθυνόμενο σε εκκολαπτόμενους εικαστικούς-μαθητές.
Η παρουσίαση
παραθέτει στοιχεία που αφορούν τη σύλληψη, τους στόχους, το όραμα και κυρίως
την εξέλιξη και πορεία αυτής της διαδρομής ως ένα ανεξάρτητο πρότυπο σχολείου
της Φύσης.
Παράλληλα, ο
ομιλητής εστιάζει στις συνθήκες, ιδιαιτερότητες του τρόπου λειτουργίας και
ανάπτυξης του εν λόγω
εγχειρήματος - ενός εναλλακτικού προτύπου σχολείου τέχνης - όπως και του τρόπου
και των μεθόδων ανάπτυξης του παιδαγωγικού ρόλου του στην κοινωνία.
Τα παραδείγματα που θα παρουσιαστούν αφορούν τη σχέση της ανεξάρτητης
τέχνης με την κοινωνία όπως και της συνεργασίας του ομιλητή με τους άλλους
καλλιτέχνες και τους μαθητές: φωτογραφικό υλικό, εντυπώσεις, εμπειρίες και
γνώσεις που αποκτήθηκαν και καλλιεργήθηκαν μέσα από μία σειρά projects.-----------------------------
Η τέχνη ως παράγων μετασχηματισμού του αστικού
περιβάλλοντος
Γιάννης Σχίζας
Συγγραφέας
Αντικείμενο της
παρούσης εργασίας δεν είναι μια τέχνη «υπαίθρου», δεν είναι μια τέχνη land art, δεν είναι μια τέχνη μνημειακή - όσο το περίφημο έργο του Ζαλόγγου από τον
Ζογγολόπουλο. Δεν είναι μια τέχνη διακόσμησης εσωτερικού χώρου της φύσης - όπως
η διακόσμηση σπηλαίων από τον καλλιτέχνη Ra Paulette.
Από την άλλη
πλευρά δεν μας αφορά και μια τέχνη
εσώκλειστη, περιορισμένη στις γκαλερί ή στις ιδιωτικές συλλογές, διαθέσιμη μόνο
στις δυνάμεις του πλούτου ή στους «εστέτ». Η τέχνη έτσι γίνεται τελεσίδικα
εμπορευματοποιημένη ή τουλάχιστον διαμεσολαβημένη, αποκλεισμένη από το ευρύτερο κοινό. Το προστατευτικό πλαίσιο
αποδεικνύεται συχνά κλουβί, όπου δεσπόζει ο Μαικήνας, ο χορηγός, ο επιμελητής,
ο «ανιδιοτελής» κριτικός, ο κονφορμιστής φιλότεχνος, ο κυνηγός επενδυτικών ευκαιριών…
Η τέχνη πρέπει να δημιουργήσει οικειότητα και ταυτόχρονα την αίσθηση
ενός κοινού ονείρου, πρέπει να δημιουργήσει ένα πνεύμα διαμαρτυρίας και κατάφασης των θεμελιωδών αξιών.