Περιλήψεις Εισηγήσεων ΙΙΙ

Ο Γιάννης Χαΐνης και η «ομάδα τέχνης α΄»: Μια παραδειγματική περίπτωση μελέτης στον χώρο της ανεξάρτητης καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Μαρία Γ. Μόσχου  

Δρ Ιστορίας της Τέχνης, μέλος ΣΕΠ του ΕΑΠ

Η «ομάδα τέχνης α΄» συγκροτήθηκε το 1961 (από τους Κ. Κλουβάτο, Δ. Κοκκινίδη, Γ. Μαλτέζο, Κ. Ξενάκη, Π. Σαραφιανό, Α. Φρέρη, Γ. Χαΐνη, Κλ. Μποσταντζόγλου-Τρίπου) με βασικές αρχές την απόρριψη της εμπορευματικής διακίνησης της τέχνης, την αποκέντρωση και την αυτοδιαχείριση και κύριο σκοπό την ανάπτυξη της αισθητικής καλλιέργειας λαϊκών στρωμάτων πληθυσμού. Η ανακοίνωση θα εστιάσει στις αντιλήψεις του πρωτεργάτη της ομάδας Γιάννη Χαΐνη (γενν. 1930) για την αισθητική διαπαιδαγώγηση του ευρέος κοινού και την πολιτική διάσταση της ανεξάρτητης καλλιτεχνικής έκφρασης. Θα παρουσιαστεί το ιστορικό των κινήσεων για τη δημιουργία της, ο ιδρυτικός πυρήνας και οι προγραμματικοί της στόχοι, οι χώροι δραστηριοποίησής της, τα εποπτικά μέσα, οι στρατηγικές επικοινωνίας με το κοινό, η ανάπτυξη του δυναμικού και πολιτικές της παρεμβάσεις μέχρι τη διάλυσή της το 1967. Λαμβάνοντας υπόψη το ιδεολογικό φορτίο που σφράγισε εξαρχής τη στελέχωσή της, θα σχολιαστούν οι αισθητικές προκείμενες που προσδιόρισαν τη δραστηριότητά της, όπως αποτυπώνονται σε εκθέσεις και σε κείμενα μελών της. Σε αυτά τα συμφραζόμενα θα χαρτογραφηθεί η μακρά πορεία του Χαΐνη στο πεδίο της εξωθεσμικής εικαστικής δημιουργίας και η αλληλένδετη κοινωνική του δράση. Με έμφαση στο ενδιαφέρον του για την αισθητική αγωγή και σε πρωτοβουλίες που ανέλαβε μέσω της «ομάδας τέχνης α΄» (όπως η πρόταση-συμβολή στην πραγματοποίηση του Α΄ Πανελληνίου Συνεδρίου Πλαστικών Τεχνών το 1965), θα παρουσιαστούν θεωρητικές του αναζητήσεις και οι απόψεις του για τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης ‒ειδικότερα την εκτός εμπορίου ένταξη του έργου τέχνης στην καθημερινή ζωή‒ και την ανεξάρτητη από κομματικές παρεμβάσεις συμμετοχή του ευρύτερου κοινού στην πολιτιστική ζωή. Με αφορμή την τελευταία του έκθεση (2013), στην οποία ο Χαΐνης δήλωσε ότι εξακολουθεί να αισθάνεται στρατευμένος στη «φιλοσοφία» της δραστηριότητας της «ομάδας τέχνης α΄», καταγράφεται η απήχηση του εγχειρήματος στα χρόνια της Δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης και τίθεται ο προβληματισμός για τον αντίκτυπό του στον χώρο της σύγχρονης ανεξάρτητης δημιουργίας.

---------------------------------

Το παράδειγμα της Σάμου-Schwarz Foundation. Σύγχρονη τέχνη και εκπαίδευση σαν εργαλείο κοινωνικής συνοχής.

Κατερίνα Ζαχαροπούλου

Εικαστικός, Δημιουργός της εκπομπής Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ- ΕΡΤ, Δημιουργός Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων για τη σύγχρονη τέχνη

Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν νέες συνθήκες προσδιορισμού του έργου τέχνης αφού οι κοινωνικές δομές, η μετανάστευση, η οικονομία, η διάχυση της πληροφορίας και η πληθώρα εικόνων, ακόμη και η ίδια η ερμηνεία της Ιστορίας δημιούργησαν νέες αφηγήσεις. Μεγάλες εικαστικές διοργανώσεις έδωσαν πλήθος παραδειγμάτων καλλιτεχνικών προσεγγίσεων σε αυτά τα ζητήματα, ενώ οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν όλο και συχνότερα ένα είδος προσωπικής εξομολόγησης με στοιχεία καταγωγικά, ταυτότητας, φύλου, προσωπικής ευθύνης. Στην Ελλάδα της κρίσης των τελευταίων ετών, η σύγχρονη τέχνη μπορεί να λειτουργήσει σαν πλατφόρμα διαλόγου και στοχασμού, να προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον σε νέους ανθρώπους, να «εκπαιδεύσει» και να κοινωνήσει μία στάση αξιών, συνειδητοποίησης και, γιατί όχι, ανακούφισης μέσα από το μοίρασμα κοινών προβλημάτων. Τα τελευταία δύο χρόνια συνεργάστηκα με το ίδρυμα Schwarz στη Σάμο στα πλαίσια δύο διεθνών εκθέσεων εκεί, υπό την επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου. Λόγω της θέσης του νησιού στο Ανατολικό Αιγαίο και του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος, οι θεματικές των εκθέσεων ήσαν έτσι επιλεγμένες ώστε να δημιουργήσουν ενδιαφέρον και διάλογο πάνω σε αντίστοιχα ζητήματα. Καλλιτέχνες έλληνες και ξένοι δούλεψαν με άξονα έννοιες όπως η πατρίδα, η μετανάστευση, η πολιτική, η αγάπη, η αλληλεγγύη, η συνεισφορά, η σχέση μας με το Άλλο. Το αποτέλεσμα για την τοπική κοινωνία της Σάμου και ιδιαίτερα για τους μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, 1000 περίπου στον αριθμό, ήταν πέρα από κάθε προσδοκία θετικό, ενώ 80 καθηγητές παρακολούθησαν ειδικά σχεδιασμένα σεμινάρια για την τέχνη και την δυναμική της σήμερα. Η εισήγησή μου περιγράφει αυτή τη διαδικασία που αποτελεί, για πολλούς λόγους ένα μοναδικό παράδειγμα.

---------------------------------

Μια Παρήγορη Ιδέα

Θεόφιλος Τραμπούλης

Ανεξάρτητος Επιμελητής

Στον νότο της Κρήτης, στον Κερατόκαμπο του Δήμου Βιάννου, λειτουργεί η Πινακοθήκη Σάββας Πετράκης, ένα μοναδικό παράδειγμα απεδαφικοποιημένου ιδρύματος. Βασισμένο στην ιδέα της δωρεάς η Πινακοθήκη Σάββας Πετράκης περιλαμβάνει πάνω από διακόσια έργα σημαντικών ελλήνων σύγχρονων καλλιτεχνών. Η Πινακοθήκη αποτελεί μια εναλλακτική πρόταση τόσο ως προς τον μηχανισμό συγκρότησής της όσο και ως προς τον τρόπο με τον οποίον λειτουργεί εντός της κοινότητάς της. Βασιζόμενος στην επαφή μου με την Πινακοθήκη και την επιμέλεια της έκθεσης «Μια παρήγορη ιδέα» σε διοργάνωση του Δήμου Αγίου Νικολάου, Κρήτης θα περιγράψω κάποια από τα χαρακτηριστικά της Πινακοθήκης Σάββας Πετράκης και πώς μπορεί αυτή να γίνει παράδειγμα όχι αποκέντρωσης, ένας προβληματικός όρος παλαιότερης εποχής, αλλά δημιουργίας πολλαπλών συναφών κέντρων.

--------------------------------

Τα 10 χρόνια του Ορίζοντα Γεγονότων

Μαρία Δουκάκη

Εικαστικός, Εκπαιδευτικός

Πενήντα τέσσερις εικαστικές εκθέσεις και δράσεις μέσα στα δέκα χρόνια ύπαρξης του Ορίζοντα Γεγονότων και είναι άξιο θαυμασμού και απορίας πώς κατάφερε αυτή η «ομάδα» να διανύσει τόσο χρόνο και να κάνει τόσα πολλά πράγματα! Κατά τη γνώμη μου, τρεις είναι οι σημαντικότεροι λόγοι: 1) η ανάγκη πολλών δημιουργικών ανθρώπων να βρίσκονται και να μοιράζονται μεταξύ τους αλλά και με ένα ευρύτερο κοινό τις ιδέες και τα έργα τους, 2) η αποδοχή και η ελευθερία που νιώθει όποιος μπαίνει σ’ αυτή την ομάδα και 3) η αστείρευτη έμπνευση και ακούραστη ενέργεια του Τζίμη Ευθυμίου που μας παρασύρει μαζί του. Όλα αυτά τα ωραία μεταδίδονται από τον έναν στον άλλον κι έτσι μεγεθύνονται και διατηρούνται για περισσότερο χρόνο.

Η έκθεση για την Art Bank, το 2010 με έφερε στην ομάδα. Το μεγάλο αυτό εικαστικό project, που είχε ξεκινήσει εντός του Ορίζοντα Γεγονότων, έκανε τη δική του πορεία και βρήκε μεγάλη αποδοχή. Ωστόσο σήμερα, αυτή η πορεία μοιάζει να έχει σταματήσει, εφόσον δεν δρομολογήθηκε η ανταλλακτική λειτουργία των παραγόμενων καλλιτεχνικών νομισμάτων, που ήταν και το ζητούμενο για τη συνέχεια. Αν και αυτό φάνηκε ανέφικτο, εμείς ακόμα το πιστεύουμε: «Η ευρεία αποδοχή ενός νέου συστήματος αξιών που επιπλέον θα στηρίζεται στην τέχνη μπορεί να επιτευχθεί στον βαθμό που η τέχνη, ο δημιουργός και η εργασία του κατέχουν σημαντικές θέσεις στις ζωές των ανθρώπων.»

Με τις συνεχιζόμενες δράσεις του Ορίζοντα Γεγονότων αυτόν τον ίδιο στόχο έχουμε μέχρι σήμερα: να γίνουν οι δημιουργοί απαραίτητοι στη ζωή των άλλων ανθρώπων που δεν έχουν την τύχη να μπορούν να κάνουν τέχνη. Κάτι που προσπαθούμε να επιτύχουμε μέσα από τις θεματικές εκθέσεις που αφορούν την κοινωνία σήμερα, τις παρουσιάσεις που δεν γίνονται μόνο στο «σπίτι» μας αλλά και σε χώρους «ανοιχτούς» σε όλους και κυρίως μέσα από την καθαρή ματιά μας στους ανθρώπους που συναντάμε σε αυτή τη διαδρομή.

---------------------------------------------